İMLA ( YAZIM ) KURALLARI
BÜYÜK HARFLERİN YAZIMI:
* Cümlelerin ve şiirlerde mısraların ilk harfi büyük yazılır.
Örnek: Sonra olay yerine ambulans geldi.
* Yazıların başlıklarında, kelimelerin ilk harfleri büyük yazılır. Başlıklarda kelimeler arasında bağlaç varsa bunlar küçük harfle yazılır.
Örnek: Hukukun Kişi ve Toplum Açısından Önemi
* Kitap, gazete, dergi gibi yayınların adlarında kelimelerin ilk harfi büyük yazılır. Kelimeler arasında bağlaç varsa bu
bağlaçlar küçük harfle yazılır.
Örnek: Suç ve Ceza, Milliyet, Tercüman, Cumhuriyet, Zaman, Tebliğler Dergisi, Resmi Gazete
* Özel adlar ve soyadların ilk harfleri her zaman büyük yazılır.
Örnek: Yurdumuzu Mustafa Kemal Atatürk kurtardı.
*Saygı, makam, mevki, unvan adlarının ilk harfi büyük yazılır.
Örnek: Bugün, Gümüşhane Eski Valisi Sayın Ayhan Çevik Bey'i gördüm.
Örnek: Ben geçen yıl Doçent Doktor Samet İnal Bey'e muayene olmuştum.
* Mektuplarda, davetiyelerde, hitaplarda veya ilamlarda kişi adlarının önüne konulan ifadelerin ilk harfleri büyük harfle yazılır.
Örnek: Sevgili Anneciğim, Sayın Mustafa Karahasan oğlu, Muhterem Vatandaşlarım,
*Tüm coğrafi yer adlarının ( uzayla ilgili yer adları, kıtalar, ülkeler, şehirler, ilçeler, köyler, mahalleler, sokaklar, bulvarlar, okyanuslar, denizler, ırmaklar, nehirler, dağlar, ovalar vb... )ilk harfleri büyük yazılır:
Örnek: Ben İnönü Mahallesi’nde oturuyorum.
Örnek: Bugünkü konumuz Dünya ve Ay idi.
Örnek: Dün Karanfil Sokak'ta sular akmadı.
* Kurum adı, tanımlanmış bir kurumu kastediyorsa, ilk harfi büyük harfle yazılır.
Örnek: Alperen, öğrenimini Atatürk Lisesi'nde tamamladı.
* Kurum adı, genel anlamda kullanılıyorsa ilk harfi küçük yazılır.
Örnek: Ahmet, lise öğrenimini geçen sene tamamladı.
*Dil, din, mezhep ve millet adlarının ilk harfi büyük harfle yazılır.
Örnek: Babam İngilizce ve Fransızca bilir.
Örnek: Bu adam Hıristiyan'dır.
Örnek: İrlanda'da Katolikler ile Protestanlar çatıştı.
Örnek:Savaşın ikinci ayında İngilizler de cepheye asker gönderdi.
*Özel adlardan türetilen kelimelerin ilk harfi büyük yazılır.
Örnek: Bu çocuk, Mardinli'dir.
*Yer adlarının başına gelen yön adlarının ilk harfi büyük yazılır
Örnek: Gümüşhane Doğu Karadeniz Bölgesi'ndedir.
*Milli ve dini bayramların , kutlanan gün ve haftaların; toplantı, konferans, kurultayların vb. adlarının ilk harfleri büyük yazılır.
Örnek: Çocuklar Cumhuriyet Bayramı’nı büyük bir coşku ile kutladı.
Örnek: Seninle Ramazan Bayramı’nda da görüşelim.
Örnek: Öğrencilere, İnsan Hakları Günü nedeniyle konferans verildi.
* Savaş ve antlaşma adlarının ilk harfleri büyük yazılır:.
Örnek: İsmet İnönü Lozan Antlaşması'nı imzaladı.
Örnek: Öğretmen Dandanakan Savaşı'nı anlatıyor.
* Belirli bir tarihi bildiren ay adlarının ilk harfi büyük yazılır.
Örnek: 24 Mart 19l8 tarihinde doğmuşum.
Örnek: 2000 yılının Nisan ayında sel olmuştu.
* Belli tarih yazımlarında, gün adları da yazılacaksa, gün adının baş harfi büyük yazılır.
Örnek: En son, 23 Ekim 1976 Perşembe günü görüşmüştük.
*Kanun, tüzük, yönetmelik vb. adları büyük harfle yazılır.
Örnek: Sen Borçlar Kanunu'na göre yargılanacaksın.
*Gün ve ay adları, belli bir tarihi belirtmiyorsa küçük harfle yazılır:
Örnek: Soner, mart aylarında pazartesi günlerinden hoşlanmıyormuş.
TARİHLERİN YAZIMI:
* Tarihler çeşitli şekillerde yazılabilir.
Örnekler: 21 Ekim 1994 21.10.1994 21/10/1994 21-101994
İKİLEMELERİN YAZIMI:
*İkilemeler mutlaka ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir işaret konulmaz.
Örnek: O, sık sık hasta oluyor.
Örnek: Buralara ara sıra uğrar, dalgın dalgın etrafa bakar.
BİRLEŞİK KELİME HALİNDEKİ TERİMLERİN YAZIMI:
*Bu tür terimler bitişik yazılır.
Örnek: dikdörtgen, alyuvarlar
SAYILARIN YAZIMI:
*Tek rakamlı sayılar harfle yazılır.
Örnek: Bakkaldan dört kg elma aldılar.
*Onlu sayılar harfle veya rakamla yazılabilir.
Örnek: O, yirmi dört yaşandadır.
Örnek: Yarınki toplantıya siz 24 tane ceviz getireceksiniz.
* Özel bir durum yoksa, yüzlü, binli,on binli... n sayılar rakamla yazılır:
Örnek: Size 154 tane ceviz vereceğim.
Örnek: Bankadan 1.500.000.000TL. kredi aldım.
Örnek:Savaşta 1871 askerimiz şehit oldu.
Örnek: Maaşımda 32.965.000 TL artış oldu.
* Özel bir durum yoksa, rakamla yazılan bir sayı parantez içine harfle de yazılacaksa, kelimeler ayrı yazılır.
Örnek: Sizin 123 (yüz yirmi üç) torba çimento borcunuz var.
*Bankacılıkta ve diğer para işlerinde, sayılar harfle yazılacaksa, kelimeler bitişik yazılır:.
Örnek: Bu senet #birmilyaryüzseksenyedimilyon# liralıktır
* Bol sıfırlı sayılarda ana sayı rakamla, sıfırlı bölüm harfle yazılabilir.
Örnek: Şirketin borcu 14 milyara ulaştı.
HECELERİN BÖLÜNMESİ:
* Satır sonlarında kelime bölümü yaparken hece bütünlüğü korunur:
Örnek: Atatürk 1881 yılında Selanik'te doğ-
muştur.
* Satır sonlarında özel isimlere gelen ekler bölünürken, genel kurala uyulmayarak, özel isimin bütünlüğü korunur. Kısa çizgi (-) işareti kullanılmaz.
Örnek:bERABERLİK İÇİNDE OLMALI, Atatürk'
ün bu ülke için yaptıklarını genç nesillere anlatmaLIYIZ.
* Satır sonlarında kelime bölerken, sonda kalan hece tek harf ise bölünme yapılmaz.Tek hece sonraki satıra aktarılır:
Örnek: ..................... Cemal Bey dün o-
kula gelmedi. (yanlış)
Örnek: ...................Cemal Bey dün
okula gelmedi. (doğru)
SAATLİRİN YAZIMI:
* Saat yazımında saat bildiren sayı rakamla yazılır. Sonra nokta konulup dakika ve varsa saniye ve diğer süreler yazılır. En son rakam ile ardından gelen harf, kesme işareti ile ayrılır.
Örnek: Saat 11.55'te sizinle buluşuruz.
* Son zamanlarda bilgisayar teknolojisinin etkisiyle, saat ile dakikalar arasına, iki nokta üst üste işareti (:) konulmaktadır. Bu uygulama, Türkçe kurallara uygun değildir.
Örnek: Saat 21:47 (yanlış)
SAYILARDA SIRALAMA YAZIMI:
*Sayılarda sıralama değişik şekillerde yazılabilir.
Örnek: Yarışmada 12. oldum.
Örnek: Yarışmada 28'inci oldum.
ÖNEMLİ NOT:Sonunda dar ünlü harf (-ı-i)bulunan sayılara -ıncı-inci ekleri geldiği zaman, bu eklerin başındaki ünlü harf düşer.
Örnek: Yarışmada 27'nci oldum.
Örnek: yarışmada 167ncı oldum.
KISALTMALARIN YAZIMI:
* Kurumların kısaltma harflerinin arasına ve sonuna genellikle nokta konulmaz. Kurumların kısaltmaları büyük harfle yapılır.
Örnek: TBMM TEK ÖSYM
* Türkiye Cumhuriyeti, Kara Kuvvetleri Komutanlığı gibi bazı kelimelerde, kısaltma yapılırken genel kurala uyulmaz ve kısaltma harflerinin arasına nokta konulur.
Örnek: Biz T.C. vatandaşıyız.
Örnek: K.K.K. şehit ailelerini ziyaret edecek.
* Bilimsel ifadelerin kısaltılmasında uluslar arası kısaltmaya uyulur
Örnek: santimetre cm, karbon C,
* Kelime kısaltmalarında kısaltma harflerinin sonuna nokta konulur.
Örnek: Toplantıda Prof. Mehmet Güneş Bey'i gördüm.
* Kısaltma büyük harfle yapılmışsa, kısaltmanın son harfinin okunuşuna uygun olarak EK yazılır:
Örnek: Babam TEK'te çalışıyor. (D)
Örnek: Babam TEK'nda çalışıyor. (Y)
* Küçük harfle yapılan kısaltmalarda ek, okunuşa göre yazılır:
Örnek. Bu elmanın kg'ı kaç liradır? ( D )
Örnek: Bu elmanın kg'si kaç liradır? (Y)
DE,DA'NIN YAZIMI:
de, da cümlede bağlaç olarak kullanılmışsa ayrı, ek olarak kullanılmışsa bitişik yazılır.
Örnek: Bahçede kiraz da vardı.
Örnek:Okulda Hasan da top oynadı.
Kİ'NİN YAZIMI:
ki, cümlede bağlaç olarak kullanılmışsa ayrı,sıfat yapan ek olarak veya zamir yerine kullanılmışsa kullanılmışsa bitişik yazılır:
Örnek: (Sendeki) kasetler yeni mi?
sıfat = bitişik
Örnek: (Onunki) geçen hafta bozulmuştu.
zamir ( televizyonu)= bitişik
Örnek: Planlı çalış ki başarılı olasın.
Sıfat değil, zamir değil, o halde bağlaç=ayrı
Mİ'NİN (MI,MU,MÜ) YAZIMI:
*mi(mı,mu,mü), kelimelerden ayrı yazılır. Ancak, kendisinin ardından gelen eklerle birleşir.
Örnek: Ali senin kardeşin mi ?
Örnek: Beni arayan uzun boylu muydu?
Örnek: Kadir, yarınki sınava girmeyecek miymiş?
İDİ'NİN YAZIMI:
* İki çeşit yazımı vardır: Birinci yazılışta idi ayrı yazılır. İkinci yazılışta bitişik yazılır; ancak kelimenin başındaki "i" harfi, "y" harfine dönüşür veya düşer.
Örnek: Yarışmayı kazanan çocuk benim dayımın oğlu idi.
Örnek: O çocuk öğrenci-y-di (öğrenci idi)
Örnek:Beni yaralayan hayvan, kurttu. (kurt idi)
İLE'NİN YAZIMI:
* İki çeşit yazımı vardır:Birinci yazılışta ile ayrı yazılır. İkinci yazılışta bitişik yazılır, ancak kelimenin başındaki "i" harfi "y" harfine dönüşür veya düşer.
Örnek: Mehmet ile Ali bize gelecekler.
Örnek: (Kitapla) defter kayboldu.
düşme
Örnek: (Kardeşi-y-le) annesi gelecekler.
y dönüşümü
BİRLEŞİK KELİMELERİN YAZIMI:
*Birleşik kelimeyi oluşturan kelimelerden en az biri anlamını yitirmişse bitişik yazılır.
Örnekler: Kuşburnu - doğumevi - aslanağzı
*Kelimelerin birleşmesi anında ses türemesi veya ses düşmesi varsa kelime bitişik yazılır.
af etti - affetti
emir etmiş - emretmiş
*Üst, üzeri, alt, hane, baş kelimeleri ile oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnekler: akşamüstü - öğleüzeri -- bilinçaltı - postahane - Başbakanlık
* -ivermek, -ebilmek, edurmak, akalmak fiileriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnek: Babam geliverdi.
Örnek:Bu soruyu çözebilirim.
Örnek:Şiiri okuyadurdu.
Örnek:Hepimiz bakakaldık.
YÖNLERİN YAZIMI:
*Yönler; gerçek anlamlarında iken küçük harfle yazılırlar. Bir yer adının içinde yer alırlarsa ilk harfleri büyük yazılır.
Örnek. Bursa ülkemizin kuzeybatısındadır.
Örnek: Kuzeybatı Anadolu'da kar yağışı bekleniyor.
Örnek: Şu dağların doğusunda ve kuzeyinde yerleşim yeri yoktur.
Örnek: Seninle Doğu Anadolu'yu ve Batı Torosları gezelim.
SERT SESSİZ BENZEŞMESİ İLE İLGİLİ YAZIM KURALI:
*Bir kelimenin veya ek'in sonunda sert sessiz harflerden (fstkçşhp) herhangi biri varsa, bu harflerden sonra yumuşak sessiz harf (bcdg) gelemez; kendileri gibi sert sessiz gelmelidir.
Örnek: Benimle konuşmamaKDadır. (Y)
Benimle konuşmamaKTadır.
Örnek: ÇoraPCıda buluşalım. (Y)
ÇoraPÇıda buluşalım.
*Bu kuralın uygulanmasında özellikle rakamlı yazımlarda hataya düşülmektedir.
Örnek: 1923'De doğdum. (Y)
1923'Te doğdum. (D) (...üç'Te)
SESLİ DÜŞMESİ OLAN KELİMELERDE YAZIM KURALI
Dilimizde bazı kelimeler, sonlarına ünlü ek aldıklarında, bünyelerindeki ünlüyü düşürürler. Bu kelimeler, asıl hallerine göre değil, düşme olayı olmuş halleriyle yazılmalıdır.
Örnek:ALINında sekiz dikiş vardı. (Y)
ALNında sekiz dikiş vardı. (D)
Örnek: SABIRını tüketme. (Y)
SABRını tüketme (D)
YUMUŞAMA OLAYI İLE İLGİLİ YAZIM KURALLARI:
*Sonunda sert sessizlerden olan (pçtk) harflerinden herhangi bir tanesi bulunan bir kelime veya ek'in ardından ünlü ile başlayan bir ek geldiği zaman, sonda bulunan sert sessiz harf kendisini koruyamayarak sırasıyla yumuşak harfe ( bcdg [ ğ ] ) dönüşür. Bu tür kelimeleri yumuşamış haliyle yazmak gerekir. ( Bu kuralın istisnaları vardır ve aşağıda bu konuya değinilecektir.)
Örnek: AğaÇın dalları kırılmış. (Y)
AğaC'n dalları kırılmış. (D)
Örnek: ÇoraPın yırtık. (Y)
ÇoraBın yırtık. (D)
*Yumuşama olayını tek heceli kelimelerin çoğunluğunda uygulanmaz.
Örnek: SüTü dökmüş. (D) - SüDü dökmüş (Y)
Örnek:Sen aÇın derdinden anlamazsın! (D)
Sen aCın derdinden anlamazsın! (Y)
*Yumuşama kuralı, yabancı kökenli kelimelerde uygulanmaz. Yumuşama uygulanmayan yabancı kökenli kelimelerin çoğunluğunun sonunda (tk) harfleri vardır.
Örnek: HürriyeTimize zarar getirmeyin. (D)
HürriyeDimize zarar getirmeyin. (Y)
Örnek: Kimse hukuKun üstünde olamaz. (D)
Kimse hukuĞun üstünde değildir. (Y)
*Yumuşama kuralı özel isimlere uygulanmaz.
Örnek: Zonguldak'a gidiyorum. (D)
ZonguldaĞ'a gidiyorum. (Y)
* Fiilerden -ıt(-it-ut-üt) ekleriyle türetilmiş isimlerde yumuşatılma yapılmaz.
Örnek: GeçiTin önünde bekliyoruz. (D)
GeçiDin önünde bekliyoruz. (Y)
